Konuşma;sosyal yaşamımızda önemli bir yeri olan beceridir.
KONUŞMAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Zeka gelişimi,işitme yetisi,sağlık problemleri,kişinin olgunlaşması,cinsiyet durumu,duygusal durum ve devimsel uyum güçlüğü olarak sınıflandırılabilir.
Zeka ile dil gelişimi arasında olumlu bir ilişki vardır.İşitme de konuşmanın kazanılmasında önemli rol oynar.İnsan,sesleri duya duya ses algısını geliştirir.Konuşma dönemlerinde geçirilecek ciddi rahatsızlıklar, merkezi sinir sistemini de etkilediğinden,konuşma yetersizliğine neden olabilir.Çocuk, çene ve dil kaslarına hakim olup onları kullanacak olgunluğa erişmeden konuşma seslerini çıkaramaz.Kızlarda,konuşma erken başladığı için erkeklere göre daha az problem yaşanır.Korku,heyecan,panik gibi duygusal durumlar,çocuğun konuşmasını olumsuz yönde etkiler.Dudak, çene, dil, damak gibi konuşma organlarının kontrolü ve uyumlu işbirliği olmazsa konuşma gecikebilir.
KONUŞMA YETERSİZLİĞİ
Konuşma yetersizliği; sözel iletişimde farklı düzey ve biçimlerde ortaya çıkan aksaklıklar ve düzensizlikler nedeniyle dili kullanma, konuşmayı öğrenme ve iletişimdeki güçlüklerin, bireyin eğitim performansını ve sosyal uyumunu olumsuz yönde etkilemesi durumudur.Konuşma yetersizliğinin belirtileri aşağıdaki gibidir.
- Konuşmanın anlaşılır bir şekilde olmaması.
- Konuşmanın duyulamaması.
- Sesin bozuk ve tırmalayıcı olması.
- Ritimlerin ve vurguların bozuk oluşu.
- Dil yönünden (kelime haznesi) yetersizlik.
- Yaşa ve fiziksel yapıya göre konuşmanın iyi gelişmemiş olmas
Konuşma yetersizliği,gecikmiş konuşma ve eklemleme bozukluğundan kaynaklanır.Çocuğun konuşması,kendi yaşındaki diğer çocuklara göre çok geri ya da çok yavaş konuşuyorsa,gecikmiş konuşma olarak tanımlanır.Eklemleme bozukluğu ise;sesin düşürülmesi,ses eklenmesi,sesin değiştirilmesi ve sesin bozulması gibi durumlarda ortaya çıkar.Örneğin;saat yerine sat,tren yerine tiren,toprak yerine torpak gibi bozukluklar olabilir.
Konuşma yetersizliğinin düzeltilmesi için,önce çocuğa tanı koyulur ve daha sonra konuşma problemine sebep olan durumlar tespit edilir.Damak,dil ve dudak bakısı yapılır.Damak yarıksa,yutarken su burundan gelir. Çene bakısı:(Çenelerin devinimi, üst üste normal biçimde gelip gelmediği) sakız çiğneme hareketiyle ortaya çıkarılabilir.Çocuğun işitme kaybı olup olmadığı da ortaya çıkarılmalıdır.Zihinsel performans düzeyi, tanı için bilinmesi gereken bir özelliktir.
Ses Belleği: Çocuğun ses belleği zeka testlerindeki sayı tekrarı dizgesinden faydalanılarak ölçülebilir.
Sayı Tekrarı: Çocuğa,iki basamaklı sayılardan başlayarak her biri yaklaşık olarak bir saniyede olmak üzere sayılar söylenir. Çocuktan bunları tekrar etmesi istenir.Yaptırılacak tekrarların basamak sayısı çocukların yaşlarına göre değişir,
4-6 yaş çocuklar için 4 basamaklı sayılar kullanılır.
7-8 yaş çocukları için 5 basamaklı sayılar kullanılır.
9 yaş çocukları için 5 basamaklı düz tekrar, 4 basamaklı sayılar tersinden tekrar ettirilerek kullanılır.
10 yaş için 6 basamaklı sayıların düz tekrarı kullanılır.
12 yaş için 5 basamaklı sayıların tersinden tekrarı kullanılır.
Anlamsız Sözcük Tekrarı: Sayı ve hecelerin yerine anlamsız sözcüklerin kullanıldığı bir uygulamadır.
Ses Ayrım Gücü: Çocuğa bir takım sesler verilerek onları ayırıp ayırmadığı ortaya çıkarılır. Bunun için çocuğa genellikle çift sesler verilir. Bu çift sesler bazen aynı bazen ayrı olur. Çocukta bunların ayrı yada aynı olduğunu söylemesi istenir. Böylesi bir yoklama için kullanılacak sesler şöyle düzenlenebilir.
A B A B
1. te-te 1. kı-gı 6. nk-nk 6. ng-nk
2. cı-çı 2. ş- s 7. pı-bı 7. çı-çı
3. ov-of 3. pu-bu 8. le-le 8. h-ha
4. iy-ey 4. f-v 9. re-re 9. v-v
5. s-z 5. r-r 10. m-m 10. y-y
Eklemleme yetersizliğinin düzeltilmesi için;
Konuşma problemine sebep olan faktörler ortadan kaldırılır. Konuşma yetersizliğinin farkına varılır. Bozuk olan sesler düzeltilir. Düzeltilen sesler,konuşmada kullanılır hale getirilir. Sağaltım sonlanır ve kişi takip edilir.
